Poukisa Ou Ap Kriye ?
“Nou pa konn abitye soti nan fènwa konsa men tout lakou a te vid lè sa. Epi se te lafèt Notedam tande m' tande, men lè sa se kay mant Iman li t'ap mennen m’. Pye atè n'ap franchi nan bwa.
“Manman m' tap vanse a dlo nan je, men li pa janm pale. Poukisa ou ap kriye manman ? Si m'te mande l' li pa t'ap di m'. Selman l'ap trennen m'. Mte telman pè, anpil fènwa a fredi m'tou timoun pa konn anyen. Premye fwa mwen te rive lwen konsa. Lè nou rive te gentan chaje moun. Mant Iman t’ap separe soup pataje a tout sa ki vle.
“Apre soup la se atò moun ap vini, Mant Iman fè m' antre avèl, manman m' ret deyò a ap pale, je li toujou wouj tankou sa pa anyen. Lè li fin mete m' kouche, mtou pè m' mande li,
“Poukisa manman m' ap kriye?”
“Oh pitan m' si ou te konnen sa ou chape. Yon jou w'ap konprann, pou kounya kouche domi granmoun pral pale.”
“M'pa konn sak fè sa vre, li fin dim sa apre dòmi pran m. Tout anba pla pye m' tap fè m' mal, mte timoun m'pat finn konprann poukisa manman m' sove nan nwit lan avèm, poukisa l'ap kriye san rete. Poutan mte konnen mpa bezwen pè kote m' ye a. Mwen dòmi malgre tout bri ki te gen deyò a tèlman te chaje moun.
“Wi m'pap janm bliye lè sa, nou leve nan mitan nwit lan pati nan bwa kay Iman. Si m'te konnen sak ta pral fèt la m'pa tap dòmi vre non, men m'te timoun.
“Donk jounen jodia mresi konprann poukisa manman m' tap kriye konsa. Se pa paske li te pè non, fi sa pat konn pè anyen sèlman lè yo te konn voye m' nan kòve andan kay kochon yo, li te toujou pè pou m' pa tounen. Se pa paske manman m' te tris li tap kriye tou, manman m' toujou tris kriye pa tap itil li anyen. Kochon sa yo te konn bat madanm lan, krache sou li, antre sou li nan nwit e pou jan yo maltrete malèrèz sa chak jou kriye pa t'ap itil li anyen.
“Lè m'ap gade sa nou sot fè nan Vètyè jounen jodia, viktwa deja pou nou. Se viktwa sa manman m' tap gade devan tout lè l'ap kriye konsa se kounya m'wè sa vre. Li te gentan wè mizè sa gen pou kanpe e li te fè sèman nan lakou kay Iman li pap tounen dèyè. Chimen libète se pye atè dlo nan je ou fè sa.
“Gran jeneral mwen , rezon ki fè m'di tout sa la se pou di nou mèsi anpil pou viktwa 18 Novanm sa. Anpil frè a sè nou tonbe se vre, menm manman m'... Mmmh..
“…Menm, manman m' tonbe, yo tout pase pou nou te ka pran libète nou. Jeneral mwen mèsi paske se pa nan ti lanfè nou retire pèp nèg nwè sa. Se on gro lonè pou m'te sou chan batay sa avèk ou.”
Jeneral la kanpe an silans ap obsève misye byen. Apre li avanse li di,
“ Pa gen kriye ankò gason. Si manman ou te la, li t'ap vle ou kanpe djanm! Nou gon nanchon pou fè mache. Kouman ou rele?”
“Ati Tunte wi Jeneral.”
“Ati viktwa sa pa vle di komba pou libète nèg nwè fini la. Kalite kalòt sa nou fout blan an, li pap gade l' konsa vre. Se pou sa ou dwe toujou rete djanm, je kale. Epi libète sa ou gen jodia, sonje kisa li te koute w.”
Jeneral Franswa Kapwa bat zepòl misye epi li kontinye ap enspekte troup li yo.
18 Novanm 1803 nan Vètyè li kondi solda Ayisyen nan viktwa kont jeneral franse Donasyen Rochanbo. Anpil konbatan a liberatè nwa tonbe pou rès yo ka mache lib. Viktwa sa pran nesans depi nan bwa kay Iman kote tout nèg sèmante “ Mpito mouri pase m' esklav, Libète pou tout moun nwa !”
On viktwa sou vyolasyon dwa a trafik moun, sou eksplwatasyon a enjistis blan rasis. On viktwa ki mennen a liberasyon nan tout kwen kontinan Lamerik e etone mond lan.
Nan sans sa pèp Ayisyen te de syèk an avans sou epòk li konsidere jiska prezan moun ap goumen kont diskriminasyon ak abi dwa moun. Nan sans sa Ayiti merite la rekonesans tout moun nwa ki lib jounen jodia, tout moun kap goumen pou egalite a jistis sosyal. Sonje sa gen 217 lane Ayiti te poze premye blòk pou bati on nouvo mond.
Jounen jodia li se peyi ki pi pòv nan Lamerik. Yo pye atè dlo nan je paske libète pou tout moun nwa se on bagay ki koute chè, pa kouri blame pèp sa nan mizè li. Jan jeneral la te di:
“Kalòt sa nou fout blan, li pap gade l' konsa.”
Yon tèks: Setwoulemski
Comments
Post a Comment